همه چیز درباره زونا: علت، علائم، عوارض و بهترین روش‌های درمان

زونا یک بیماری ویروسی است که توسط ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster Virus) ایجاد می شود؛ همان ویروسی که عامل بیماری آبله مرغان است. این ویروس پس از بهبودی از آبله مرغان، در بدن فرد باقی می ماند و می تواند سال ها بعد، زمانی که سیستم ایمنی ضعیف شود، دوباره فعال شود و باعث زونا شود. این بیماری با بروز تاول های دردناک در یک طرف بدن، معمولاً در اطراف کمر، شکم یا صورت، همراه است. برخی افراد حتی قبل از ظهور بثورات پوستی دچار درد شدید و احساس سوزن سوزن شدن می شوند که می تواند با اشتباه به عنوان مشکلات عصبی یا درد عضلانی تشخیص داده شود. این ویروس از طریق تماس مستقیم با مایعات داخل تاول های فرد مبتلا قابل انتقال است، اما به طور کلی این بیماری از طریق قطرات تنفسی مانند آنفولانزا منتقل نمی شود. افرادی که هرگز به آبله مرغان مبتلا نشده اند، اگر در معرض ویروس زونا قرار بگیرند، ممکن است ابتدا دچار آبله مرغان شوند. شناخت زونا، دلایل بروز و راه های درمان آن بسیار مهم است، زیرا این بیماری در صورت عدم درمان می تواند مشکلات جدی تری مانند دردهای عصبی طولانی مدت ایجاد کند. در این مقاله به بررسی دلایل ابتلا به زونا، علائم، راه های درمان و روش های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.

چرا افراد زونا می گیرند و راهکار آن چیست؟

افراد به دلایل مختلفی به زونا مبتلا می شوند که مهم ترین آن ها ضعف سیستم ایمنی است. سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی در برابر بسیاری از ویروس ها و باکتری ها مقاوم است، اما زمانی که این سیستم ضعیف شود، احتمال فعال شدن ویروس هایی که در بدن به صورت غیرفعال وجود دارند، افزایش می یابد. عواملی مانند افزایش سن، استرس مداوم، بیماری های خودایمنی، استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی، تغذیه نامناسب و کمبود ویتامین های کلیدی می توانند منجر به ضعف سیستم ایمنی و بروز زونا شوند.

در صورتی که فردی به زونا مبتلا شود، روش های درمانی مختلفی برای کاهش علائم و جلوگیری از انتشار آن وجود دارد. مهم ترین راهکار برای پیشگیری از زونا، دریافت واکسن زونا است که برای افراد بالای ۵۰ سال و کسانی که دارای بیماری های زمینه ای هستند، توصیه می شود. علاوه بر واکسن، تغذیه سالم و غنی از ویتامین ها، مدیریت استرس، انجام ورزش منظم و رعایت اصول بهداشتی از دیگر راهکارهایی هستند که می توانند از بروز این بیماری جلوگیری کنند. همچنین، پرهیز از تماس مستقیم با تاول های افراد مبتلا نیز از انتقال بیماری به دیگران جلوگیری می کند. در صورت ابتلا، درمان سریع با داروهای ضدویروسی می تواند دوره بیماری را کوتاه تر کرده و از شدت علائم بکاهد.

روش تشخیص بیماری زونا

تشخیص زونا معمولاً بر اساس علائم بالینی و معاینه فیزیکی انجام می شود. پزشک با بررسی نوع درد، الگوی بثورات پوستی و سابقه پزشکی بیمار می تواند این بیماری را تشخیص دهد. با این حال، در برخی موارد خاص، ممکن است نیاز به انجام آزمایش های تکمیلی باشد:

• تست PCR: برای شناسایی DNA ویروس واریسلا زوستر در مایع داخل تاول ها استفاده می شود.
• کشت ویروسی: در برخی موارد، پزشک ممکن است نمونه ای از تاول را برای بررسی دقیق تر به آزمایشگاه ارسال کند.
• آزمایش خون: این آزمایش برای بررسی سطح آنتی بادی های ویروس واریسلا زوستر انجام می شود و به پزشک کمک می کند تا تشخیص دقیق تری داشته باشد.

علائم زونا چیست؟

علائم زونا معمولاً در مراحل مختلفی ظاهر می شوند و می توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. برخی از بیماران فقط دچار بثورات پوستی خفیف می شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است درد شدید و ناتوان کننده ای را تجربه کنند. مهم ترین علائم زونا شامل:

1. درد، سوزش و خارش در یک طرف بدن: اولین علامت زونا معمولاً درد موضعی است که ممکن است با سوزش و خارش همراه باشد. این درد ممکن است شدید باشد و قبل از ظاهر شدن بثورات پوستی رخ دهد.
2. بثورات پوستی قرمز رنگ: پس از چند روز، در همان ناحیه ای که درد احساس شده است، لکه های قرمز ظاهر می شوند که به تدریج تبدیل به تاول های پر از مایع می شوند.
3. تاول های پر از مایع که بعداً خشک شده و پوسته پوسته می شوند: این تاول ها می توانند به شدت حساس و دردناک باشند و معمولاً ۷ تا ۱۰ روز بعد خشک می شوند.
4. ضعف عمومی و خستگی شدید: بسیاری از بیماران مبتلا به زونا دچار ضعف و بی حالی می شوند و ممکن است تب خفیف نیز داشته باشند.
5. نورالژی پس از هرپس (درد عصبی پس از بهبودی): در برخی افراد، درد ناشی از زونا حتی پس از بهبود کامل پوست باقی می ماند که می تواند ماه ها یا حتی سال ها ادامه یابد.
6. حساسیت به لمس: ناحیه ای که درگیر زونا شده است، اغلب حساس به لمس است و بیمار ممکن است هنگام تماس با لباس یا حتی جریان هوا، درد شدیدی را احساس کند.

عوارض زونا چیست؟

زونا می تواند باعث بروز عوارض جدی شود، از جمله:

• نورالژی پس از هرپس: درد شدید در ناحیه ای که تاول های زونا ظاهر شده اند، حتی پس از بهبود پوست باقی می ماند.
• عفونت های پوستی: تاول های زونا ممکن است دچار عفونت باکتریایی شوند که نیاز به درمان آنتی بیوتیکی دارد.
• التهاب چشم و کاهش بینایی: اگر زونا در ناحیه اطراف چشم رخ دهد، می تواند باعث التهاب قرنیه و حتی از دست دادن بینایی شود.
• درگیری سیستم عصبی: در برخی موارد نادر، زونا ممکن است منجر به التهاب مغز (آنسفالیت) یا فلج صورت شود.

چه عواملی احتمال ابتلا به زونا را افزایش می دهند؟

• افزایش سن (بیش از ۵۰ سال)
• سیستم ایمنی ضعیف به دلیل بیماری هایی مانند دیابت، ایدز یا سرطان
• استرس و اضطراب مداوم
• مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی، مانند کورتیکواستروئیدها
• سابقه آبله مرغان در دوران کودکی

درمان زونا چیست؟

درمان زونا شامل مصرف داروهای ضدویروسی، داروهای تسکین دهنده درد و مراقبت های خانگی است. هدف از درمان، کاهش شدت بیماری، کوتاه کردن دوره آن و جلوگیری از عوارض احتمالی است. برخی از رایج ترین درمان ها شامل:

• داروهای ضدویروسی: مانند آسیکلوویر (Acyclovir)، والاسیکلوویر (Valacyclovir) و فامسیکلوویر (Famciclovir) که اگر در مراحل اولیه بیماری مصرف شوند، بسیار مؤثر خواهند بود.
• داروهای ضدالتهاب و مسکن ها: ایبوپروفن، استامینوفن و در موارد شدید، داروهای مخدر برای کاهش درد مورد استفاده قرار می گیرند.
• پمادهای موضعی و کمپرس سرد: استفاده از کرم های مخصوص ضدالتهاب و کمپرس های سرد به کاهش التهاب و خارش کمک می کنند.

درمان زونا در طب سنتی و روش های خانگی

علاوه بر روش های پزشکی، برخی از درمان های طبیعی و خانگی می توانند به کاهش علائم زونا کمک کنند:

• کمپرس های سرد: استفاده از کمپرس یخ روی بثورات باعث کاهش خارش و التهاب می شود.
• عسل طبیعی: عسل دارای خواص ضدالتهابی و ضدعفونی کننده است و می تواند بهبود زخم ها را تسریع کند.
• دمنوش های گیاهی: نوشیدن چای بابونه یا چای زنجبیل به آرامش و کاهش درد کمک می کند.
• روغن نارگیل و آلوئه ورا: این روغن ها خاصیت ضدالتهابی دارند و برای تسکین پوست مفید هستند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در موارد زیر حتماً باید به پزشک مراجعه کنید:

• اگر زونا در ناحیه چشم ها ظاهر شود (می تواند باعث کاهش بینایی شود).
• اگر بثورات شدید و گسترده شوند یا دچار عفونت شوند.
• اگر درد بسیار شدید و غیرقابل تحمل باشد.
• اگر سیستم ایمنی ضعیفی دارید و در معرض خطر عوارض جدی تر قرار دارید.

نتیجه گیری

زونا یک بیماری ویروسی است که می تواند دردناک و آزاردهنده باشد. شناخت علائم، رعایت نکات پیشگیری، و دریافت درمان مناسب در کاهش عوارض این بیماری نقش بسیار مهمی دارد. اگرچه واکسیناسیون و تقویت سیستم ایمنی بهترین راهکارهای جلوگیری از زونا هستند، اما در صورت ابتلا، روش های درمانی پزشکی و خانگی می توانند به کاهش علائم کمک کنند. اگر علائم شدید دارید، بهتر است هرچه زودتر با پزشک متخصص مشورت کنید تا از بروز عوارض جلوگیری شود.