عمل جراحی در افراد دیابتی، عوارض و خطرات

دیابت یکی از بیماری‌های مزمن است که می‌تواند بر بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله فرایند بهبود زخم، سطح قند خون و واکنش بدن به بیهوشی تأثیر بگذارد. به همین دلیل، افراد مبتلا به دیابت که نیاز به عمل جراحی دارند، باید تحت مراقبت‌های ویژه‌ای قرار بگیرند تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌های جراحی در بیماران دیابتی، کنترل سطح قند خون قبل، حین و بعد از عمل است.

بالا یا پایین بودن بیش از حد قند خون می‌تواند باعث مشکلاتی مانند کندی در بهبود زخم، افزایش خطر عفونت و واکنش‌های نامطلوب به بیهوشی شود. به همین دلیل، پزشکان قبل از انجام هر نوع عمل جراحی، باید ملاحظات خاصی را در نظر بگیرند. در این مقاله، به بررسی نحوه آماده‌سازی بیماران دیابتی برای جراحی، تأثیر بیهوشی بر قند خون، خطرات احتمالی و راهکارهای کنترل قند خون قبل و بعد از عمل می‌پردازیم. اگر شما یا یکی از اطرافیانتان دیابت دارید و قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرید، مطالعه این مطلب می‌تواند به شما کمک کند تا آگاهانه‌تر با این فرایند روبه‌رو شوید.

کنترل قند خون قبل و بعد از عمل جراحی

مدیریت سطح قند خون در بیماران دیابتی قبل و بعد از عمل جراحی از اهمیت بالایی برخوردار است. نوسانات شدید قند خون می‌تواند به افزایش خطر عفونت، کندی ترمیم زخم و مشکلات قلبی منجر شود.

۱. اقدامات قبل از جراحی

کنترل دقیق قند خون و بررسی هموگلوبین A1C

رژیم غذایی مناسب و مدیریت داروهای دیابت

ناشتایی قبل از عمل با تنظیم انسولین

بیشتر بخوانید: بیهوشی بعد از عمل

۲. کنترل قند خون حین جراحی

مانیتورینگ قند خون هر ۱ تا ۲ ساعت

استفاده از رژیم GIK در بیماران وابسته به انسولین

انتخاب نوع بیهوشی مناسب برای کاهش تأثیر بر قند خون

۳. اقدامات پس از جراحی

کنترل دقیق قند خون (هر ۴ تا ۶ ساعت)

مصرف مایعات کافی برای جلوگیری از کم‌آبی

تغذیه مناسب شامل پروتئین و فیبر برای کنترل قند خون

فعالیت بدنی ملایم برای جلوگیری از افزایش ناگهانی قند

ملاحظات بیهوشی در بیماران دیابتی

بیهوشی در بیماران دیابتی نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر و کنترل مداوم قند خون دارد. دیابت می‌تواند باعث تغییر در واکنش بدن به داروهای بیهوشی شود و سطح قند خون را قبل، حین و بعد از جراحی تحت تأثیر قرار دهد. در این بخش، به بررسی اهمیت بیهوشی در افراد دیابتی، تأثیر آن بر قند خون، انواع بیهوشی و بهترین روش‌های مدیریت دیابت در حین جراحی می‌پردازیم.

۱. چرا بیهوشی در بیماران دیابتی حساس‌تر است؟

بیهوشی می‌تواند باعث تغییرات متابولیک در بدن شود که برای بیماران دیابتی خطرناک است. برخی از تأثیرات مهم بیهوشی در این افراد شامل موارد زیر است:

• افزایش مقاومت به انسولین: داروهای بیهوشی می‌توانند باعث افزایش مقاومت به انسولین شوند که منجر به افزایش سطح قند خون در طول عمل می‌شود.
• افزایش سطح استرس و هورمون‌های ضد انسولین: جراحی و بیهوشی باعث ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول و اپی‌نفرین می‌شوند که می‌توانند قند خون را افزایش دهند.
• اختلال در تخلیه معده: بیماران دیابتی معمولاً دچار گاستروپارزی (تخلیه کند معده) هستند که می‌تواند باعث افزایش خطر استفراغ و ورود محتویات معده به ریه (آسپیراسیون) در هنگام بیهوشی شود.
• خطر افت قند خون (هیپوگلیسمی): در برخی بیماران، ناشتایی قبل از جراحی و مصرف انسولین بدون تنظیم دقیق، می‌تواند باعث افت شدید قند خون شود که در حالت بیهوشی تشخیص آن دشوار است.

نظر پزشکان درباره: لمینت دندان برای دیابتی ها

۲. تأثیر بیهوشی بر سطح قند خون

بیهوشی بسته به نوع آن، می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر قند خون داشته باشد:

• بیهوشی عمومی: معمولاً باعث افزایش قند خون می‌شود، زیرا بدن در واکنش به استرس جراحی، هورمون‌های ضد انسولین ترشح می‌کند.
• بیهوشی موضعی یا منطقه‌ای: این نوع بیهوشی تأثیر کمتری بر سطح قند خون دارد و برای بیماران دیابتی گزینه‌ای ایمن‌تر محسوب می‌شود.
• بیهوشی نخاعی یا اپیدورال: ممکن است گزینه مناسبی برای کاهش استرس جراحی و نوسانات قند خون باشد.

پزشکان معمولاً سطح قند خون بیمار را در حین عمل در محدوده 120 تا 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نگه می‌دارند تا از بروز عوارض ناشی از افزایش یا کاهش ناگهانی قند جلوگیری کنند.

۳. انواع بیهوشی و بهترین گزینه برای بیماران دیابتی

انتخاب نوع بیهوشی بستگی به نوع جراحی، وضعیت سلامت بیمار و میزان کنترل دیابت دارد و در بسیاری از موارد، بیهوشی موضعی یا نخاعی نسبت به بیهوشی عمومی، ایمن‌تر و کم‌خطرتر برای بیماران دیابتی است.

۴. نکات مهم قبل از بیهوشی برای کنترل قند خون

برای کاهش خطرات مرتبط با بیهوشی، بیماران دیابتی باید قبل از جراحی مراحل زیر را طی کنند:

• کنترل قند خون چند روز قبل از عمل: بیمار باید سطح قند خون خود را در محدوده نرمال (90 تا 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) نگه دارد.
• ناشتایی قبل از عمل: معمولاً توصیه می‌شود که بیماران 8 تا 12 ساعت قبل از عمل چیزی نخورند. اما پزشک ممکن است دوز انسولین یا داروهای دیابت را تعدیل کند تا از افت یا افزایش ناگهانی قند خون جلوگیری شود.
• بررسی هموگلوبین A1C: بیمارانی که A1C بالای 8 درصد دارند، بیشتر در معرض عوارض جراحی و عفونت هستند. در موارد غیرضروری، جراحی تا بهبود کنترل قند خون به تعویق می‌افتد.
• استفاده از رژیم GIK (گلوکز + انسولین + پتاسیم) در حین جراحی: برای حفظ تعادل قند خون و جلوگیری از نوسانات ناگهانی، برخی از بیماران نیاز به تزریق مداوم محلول گلوکز-انسولین دارند.
• بررسی عملکرد کلیه‌ها: از آنجایی که دیابت می‌تواند عملکرد کلیه را تحت تأثیر قرار دهد، پزشک قبل از عمل، عملکرد کلیه‌ها را بررسی می‌کند، زیرا برخی داروهای بیهوشی ممکن است باعث مشکلات کلیوی شوند.
• مانیتورینگ مداوم قند خون در حین و بعد از جراحی: پزشکان باید هر یک تا دو ساعت سطح قند خون بیمار را بررسی کنند تا از بروز هیپوگلیسمی (افت قند) یا هیپرگلیسمی (افزایش شدید قند) جلوگیری شود.

نظر پزشکان درباره: عمل مینی بایپس برای افراد دیابتی

دیابت و عمل‌های جراحی مختلف

بیماران دیابتی که قصد انجام عمل‌های جراحی زیبایی یا درمانی را دارند، باید نکات ویژه‌ای را قبل از عمل در نظر بگیرند. برخی از جراحی‌ها مانند عمل بینی یا لیزیک چشم به دلیل تأثیر دیابت بر فرایند ترمیم زخم و پاسخ بدن به داروهای بیهوشی، نیازمند مراقبت‌های ویژه‌تری هستند. در این بخش، به بررسی تأثیر دیابت بر برخی از جراحی‌های رایج می‌پردازیم.

۱. عمل بینی برای افراد دیابتی

عمل زیبایی بینی یکی از رایج‌ترین جراحی‌هاست، اما بیماران دیابتی ممکن است بیشتر در معرض خطر عفونت و کندی ترمیم زخم باشند.

مشکلات احتمالی:

• افزایش خطر عفونت و التهاب بعد از جراحی
• تورم طولانی‌تر و کندی روند کاهش ورم بینی
• مشکل در انعقاد خون و خونریزی بیشتر از حد نرمال
• افزایش ریسک نکروز بافتی (سیاه شدن پوست بینی) در موارد کنترل نامناسب قند خون

نظر پزشکان درباره: عمل بینی برای دیابتی ها

ملاحظات قبل از عمل:

• کنترل دقیق قند خون در محدوده 90 تا 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر
• انجام آزمایش‌های انعقاد خون و هموگلوبین A1C
• مشورت با پزشک برای تنظیم دوز انسولین یا داروهای خوراکی دیابت

توصیه‌های بعد از عمل:

• استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده برای کاهش خطر عفونت
• پرهیز از خوابیدن به پشت و خم شدن زیاد که می‌تواند فشار خون را افزایش دهد
• کنترل تغذیه برای جلوگیری از افزایش ناگهانی قند خون

بیشتر بخوانید: بیخوابی بعد از جراحی

2. عمل‌های جراحی بزرگ و تأثیر آن بر بیماران دیابتی

جراحی‌های بزرگ مانند تعویض مفصل، جراحی قلب، یا جراحی‌های گوارشی در بیماران دیابتی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق برای مدیریت قند خون و جلوگیری از عوارض پس از عمل دارند.

چالش‌های دیابتی‌ها در جراحی‌های بزرگ

• بالا رفتن قند خون بعد از جراحی به دلیل استرس بدن
• خطر عفونت زخم‌های جراحی به دلیل ضعف سیستم ایمنی
• احتمال نارسایی کلیه در اثر مصرف برخی داروهای بیهوشی
• کندی روند بهبود زخم و افزایش مدت بستری در بیمارستان

نظر پزشکان درباره: عمل جراحی با دیابت نوع 2

مدیریت دیابت در جراحی‌های بزرگ

• مانیتورینگ مداوم قند خون قبل، حین و بعد از عمل
• تنظیم دوز انسولین و داروهای ضد دیابت برای جلوگیری از هیپوگلیسمی یا هیپرگلیسمی
• استفاده از رژیم GIK (گلوکز + انسولین + پتاسیم) در بیماران وابسته به انسولین
• مصرف کافی مایعات برای حفظ عملکرد کلیه‌ها و جلوگیری از نوسانات شدید قند خون
• نکات کلی برای بیماران دیابتی قبل از هر عمل جراحی
• کنترل دقیق قند خون و A1C برای کاهش ریسک عوارض
• مشورت با پزشک بیهوشی درباره نوع بیهوشی و خطرات احتمالی
• مصرف مایعات کافی و پرهیز از مصرف غذاهای پرقند یا پرچرب قبل از عمل
• رعایت توصیه‌های پزشک برای کاهش خطر عفونت و سرعت بخشیدن به بهبود زخم

۲. عمل لیزیک چشم در بیماران دیابتی

جراحی لیزیک برای اصلاح مشکلات بینایی مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم انجام می‌شود، اما بیماران دیابتی باید شرایط خاصی داشته باشند تا بتوانند این عمل را انجام دهند.

چرا دیابت روی جراحی لیزیک تأثیر دارد؟

• دیابت می‌تواند باعث خشکی شدید چشم شود که ممکن است بعد از لیزیک تشدید شود.
• تغییرات قند خون ممکن است روی ضخامت قرنیه تأثیر بگذارد و نتیجه جراحی را تحت تأثیر قرار دهد.
• احتمال عفونت چشمی و تأخیر در بهبود قرنیه در بیماران دیابتی بیشتر است.

نظر پزشکان درباره: کاهش وزن برای افراد دیباتی

شرایط لازم برای انجام لیزیک در افراد دیابتی

• دیابت باید به‌خوبی کنترل شده باشد (هموگلوبین A1C زیر 7 درصد)
• عدم وجود مشکلات چشمی مرتبط با دیابت مانند رتینوپاتی دیابتی
• بررسی سلامت قرنیه و اشک چشم قبل از جراحی

 

خطرات و عوارض بیهوشی برای بیماران دیابتی

بیهوشی در بیماران دیابتی می‌تواند باعث تغییرات ناگهانی در سطح قند خون، فشار خون و عملکرد ارگان‌های حیاتی شود. این افراد به دلیل اختلال در متابولیسم گلوکز و ضعف سیستم ایمنی در معرض خطرات بیشتری در مقایسه با افراد غیردیابتی قرار دارند. در این بخش، مهم‌ترین عوارض و خطرات بیهوشی در بیماران دیابتی را بررسی می‌کنیم.

۱. نوسانات شدید قند خون (افت یا افزایش بیش از حد)

بیهوشی می‌تواند باعث هیپوگلیسمی (افت شدید قند خون) یا هیپرگلیسمی (افزایش بیش از حد قند خون) شود، که هر دو می‌توانند خطرناک باشند.

افت قند خون (هیپوگلیسمی):

• ناشی از ناشتایی قبل از عمل و عدم دریافت گلوکز کافی
• در صورت عدم کنترل، ممکن است باعث بی‌هوشی، تشنج یا کما شود
• تشخیص آن هنگام بیهوشی دشوار است، زیرا بیمار قادر به گزارش علائم نیست

افزایش قند خون (هیپرگلیسمی):

• ناشی از استرس جراحی و ترشح هورمون‌های ضد انسولین مانند کورتیزول
• می‌تواند باعث کاهش ترمیم زخم، افزایش خطر عفونت و طولانی شدن بستری در بیمارستان شود

۲. افزایش خطر مشکلات قلبی و عروقی

افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض مشکلات قلبی مانند فشار خون بالا، گرفتگی عروق و سکته قلبی هستند. بیهوشی عمومی می‌تواند باعث:

• نوسانات فشار خون که ممکن است منجر به حمله قلبی شود
• تشدید آسیب‌های عروقی که باعث کاهش خون‌رسانی به اندام‌ها می‌شود
• افزایش احتمال لخته شدن خون در بیمارانی که دیابت پیشرفته دارند

به همین دلیل، قبل از بیهوشی، بیماران دیابتی باید توسط متخصص قلب و عروق ارزیابی شوند تا ریسک عوارض کاهش یابد.

۳. افزایش احتمال عفونت بعد از جراحی

بیهوشی می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را کاهش دهد و همراه با سطح بالای قند خون، خطر عفونت زخم‌های جراحی را افزایش دهد که برای پیشگیری می‌توان با کنترل دقیق قند خون، مصرف آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه و مراقبت مناسب از زخم بعد از جراحی، این خطر را کاهش داد. در بیماران دیابتی، عفونت‌ها دیرتر بهبود می‌یابند و ممکن است نیاز به درمان طولانی‌مدت با آنتی‌بیوتیک یا بستری شدن باشد.

۴. تأثیر طولانی شدن عمل بر بیماران دیابتی

در جراحی‌های طولانی‌مدت، بدن بیمار در وضعیت استرس بالایی قرار دارد که می‌تواند منجر به:

• کاهش آب بدن و اختلال در تعادل الکترولیت‌ها
• افزایش مقاومت به انسولین و بالا رفتن قند خون
• مشکلات تنفسی به دلیل اثرات طولانی‌مدت داروهای بیهوشی

در چنین شرایطی، پزشکان معمولاً مایعات و انسولین را از طریق وریدی تنظیم می‌کنند تا تعادل قند خون حفظ شود.

۵. اختلال در عملکرد کلیه‌ها

داروهای بیهوشی و مواد حاجب مورد استفاده در تصویربرداری‌های قبل و بعد از جراحی می‌توانند به کلیه‌های افراد دیابتی آسیب بزنند و خطر نارسایی کلیه یا بدتر شدن عملکرد کلیه‌ها را افزایش دهند، به‌ویژه در بیمارانی که از قبل مشکلات کلیوی دارند. برای پیشگیری، می‌توان با مصرف مایعات کافی قبل از جراحی، بررسی عملکرد کلیه‌ها و استفاده از داروهای مناسب، از آسیب کلیوی جلوگیری کرد.

۶. مشکل در کنترل فشار خون و هورمون‌های استرس

بیهوشی می‌تواند باعث افزایش هورمون‌های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول شود که باعث بالا رفتن فشار خون و افزایش قند خون می‌شوند. برای مدیریت این وضعیت، پزشکان ممکن است از:

• داروهای کاهش‌دهنده فشار خون حین جراحی
• تزریق مایعات و انسولین برای تنظیم سطح گلوکز
• مانیتورینگ دقیق فشار خون و قند خون قبل، حین و بعد از جراحی

۷. مشکلات گوارشی و افزایش خطر استفراغ و آسپیراسیون

افراد دیابتی، به‌ویژه آن‌هایی که مدت طولانی به این بیماری مبتلا بوده‌اند، ممکن است به گاستروپارزی (تخلیه کند معده) دچار شوند. این مشکل می‌تواند خطرناک باشد، زیرا احتمال استفراغ و ورود محتویات معده به ریه‌ها (آسپیراسیون) را در حین بیهوشی افزایش داده و منجر به مشکلات جدی تنفسی شود. برای کاهش این خطر، پرهیز از مصرف غذاهای سنگین قبل از جراحی و استفاده از داروهای کنترل‌کننده حرکت معده در بیماران پرخطر توصیه می‌شود.

۸. افزایش ریسک بیدار شدن در حین بیهوشی

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که بیماران دیابتی ممکن است به دوزهای متفاوتی از داروهای بیهوشی نیاز داشته باشند. در برخی موارد، تنظیم نادرست این داروها می‌تواند منجر به هوشیاری ناقص حین جراحی (Awareness under anesthesia) شود که تجربه‌ای ناخوشایند و استرس‌زا برای بیمار است. برای پیشگیری، تنظیم دقیق دوز بیهوشی بر اساس وزن، سن و وضعیت متابولیکی بیمار و استفاده از داروهای مانیتورینگ هوشیاری توصیه می‌شود.

بالا رفتن قند خون بعد از عمل جراحی

یکی از مشکلات رایج در بیماران دیابتی بعد از عمل جراحی، افزایش سطح قند خون است که می‌تواند باعث کند شدن روند بهبود زخم، افزایش خطر عفونت و بستری طولانی‌تر در بیمارستان شود. این افزایش قند خون معمولاً به دلیل استرس ناشی از جراحی، تغییرات متابولیکی و تأثیر داروهای بیهوشی رخ می‌دهد. در این بخش، دلایل افزایش قند خون پس از جراحی و روش‌های کنترل آن را بررسی می‌کنیم.

۱. چرا قند خون بعد از جراحی افزایش می‌یابد؟

افزایش قند خون پس از عمل جراحی به دلایل مختلفی رخ می‌دهد:

• واکنش بدن به استرس جراحی: جراحی یک فرایند استرس‌زا برای بدن محسوب می‌شود که باعث افزایش ترشح هورمون‌های ضد انسولین مانند کورتیزول، گلوکاگون و اپی‌نفرین می‌شود. این هورمون‌ها موجب افزایش مقاومت به انسولین و بالا رفتن قند خون می‌شوند.
• اثر داروهای بیهوشی و بی‌حسی: برخی از داروهای مورد استفاده در بیهوشی می‌توانند مقاومت به انسولین را افزایش دهند و کنترل قند خون را دشوارتر کنند.
• کاهش فعالیت بدنی: بعد از عمل، بیماران معمولاً برای مدتی کم‌تحرک می‌شوند که این امر باعث کاهش مصرف گلوکز در بدن و افزایش سطح قند خون می‌شود.
• قطع یا تغییر در مصرف داروهای دیابت: در بسیاری از موارد، بیماران قبل از عمل مجبور می‌شوند داروهای دیابت خود را کاهش دهند یا موقتاً قطع کنند، که این امر ممکن است باعث بی‌نظمی در کنترل قند خون بعد از عمل شود.
• تزریق مایعات حاوی گلوکز در حین جراحی: برخی از سرم‌های تزریقی که برای هیدراته نگه داشتن بیمار استفاده می‌شوند، حاوی گلوکز هستند که می‌تواند موجب بالا رفتن سطح قند خون شود.

۲. عوارض افزایش قند خون بعد از جراحی

بالا بودن قند خون بعد از عمل جراحی می‌تواند منجر به عوارض مختلفی شود که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• افزایش خطر عفونت: بالا بودن سطح قند خون محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم می‌کند و خطر عفونت زخم‌های جراحی یا حتی عفونت سیستمیک (سپسیس) را افزایش می‌دهد.
• اختلال در عملکرد کلیه‌ها: بیماران دیابتی که قند خونشان پس از عمل بالا می‌رود، ممکن است دچار دفع زیاد ادرار و کم‌آبی بدن شوند که در نهایت عملکرد کلیه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• ریسک مشکلات قلبی و عروقی: نوسانات شدید قند خون می‌تواند باعث افزایش فشار خون، اختلالات ریتم قلب و حملات قلبی در بیماران دیابتی شود.
• کندی در بهبود زخم: قند خون بالا باعث کاهش عملکرد سلول‌های ایمنی شده و روند ترمیم زخم‌های جراحی را کند می‌کند.

بیشتر بخوانید: آیا کمپوت آناناس برای بهبود زخم خوب است

۳. چگونه می‌توان از بالا رفتن قند خون بعد از جراحی جلوگیری کرد؟

• کنترل دقیق قند خون قبل از جراحی: بیمار باید چند روز قبل از عمل، قند خون خود را در محدوده 90 تا 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نگه دارد تا از افزایش ناگهانی قند خون بعد از عمل جلوگیری شود.
• تنظیم دوز انسولین و داروهای دیابت: پزشک ممکن است دوز داروهای دیابتی را برای سازگاری با شرایط جراحی تغییر دهد. در برخی موارد، استفاده از انسولین به جای قرص‌های خوراکی توصیه می‌شود.
• مانیتورینگ مداوم قند خون پس از عمل: قند خون بیمار باید هر چند ساعت یک‌بار کنترل شود تا در صورت افزایش ناگهانی، اقدامات لازم انجام شود.
• تزریق مایعات مناسب و کنترل‌شده: برای جلوگیری از افزایش ناخواسته قند خون، پزشکان از سرم‌های بدون گلوکز یا با حداقل مقدار گلوکز استفاده می‌کنند.
• فعالیت بدنی ملایم بعد از عمل: هرچند بیماران بلافاصله پس از عمل قادر به انجام فعالیت شدید نیستند، اما حرکات ساده و تدریجی می‌توانند به کنترل قند خون کمک کنند.
• تغذیه مناسب و مدیریت رژیم غذایی: پس از جراحی، بیمار باید از مصرف غذاهای پرکربوهیدرات و پرقند اجتناب کند و رژیم غذایی مناسبی که شامل پروتئین، فیبر و چربی‌های سالم باشد را رعایت کند.
• مصرف آنتی‌بیوتیک برای پیشگیری از عفونت: در بیماران دیابتی، پزشکان ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه تجویز کنند تا خطر عفونت بعد از جراحی کاهش یابد.

۴. درمان افزایش قند خون بعد از جراحی

اگر قند خون بیمار پس از عمل بیش از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، پزشکان ممکن است از روش‌های زیر برای کنترل آن استفاده کنند:

• تزریق انسولین سریع‌الاثر (مانند انسولین آسپارت یا لیسپرو) برای کاهش سریع قند خون
• تزریق سرم‌های بدون گلوکز و متعادل‌کننده سطح مایعات بدن
• بررسی الکترولیت‌های خون برای جلوگیری از کم‌آبی بدن و اختلالات کلیوی
• تنظیم دوباره داروهای خوراکی دیابت برای کنترل قند خون در روزهای بعد از عمل

بی‌توجهی به افزایش قند خون پس از جراحی می‌تواند باعث طولانی شدن دوره نقاهت، افزایش خطر عفونت و مشکلات قلبی-عروقی شود. به همین دلیل، بیماران دیابتی باید پس از عمل تحت مراقبت دقیق قرار بگیرند و رژیم غذایی، داروهای دیابت و فعالیت بدنی خود را به‌دقت مدیریت کنند.

عفونت و تأثیر آن بر قند خون در بیماران دیابتی

افراد مبتلا به دیابت بیش از دیگران در معرض عفونت‌های بعد از جراحی هستند. سطح بالای قند خون می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی، افزایش التهاب و کاهش قدرت بدن برای مقابله با میکروب‌ها شود. علاوه بر این، خود عفونت نیز می‌تواند باعث افزایش بیشتر قند خون شود و چرخه‌ای ایجاد کند که کنترل آن دشوار باشد. در این بخش، به بررسی ارتباط بین عفونت و قند خون، دلایل افزایش خطر عفونت در بیماران دیابتی و راهکارهای پیشگیری و درمان می‌پردازیم.

۱. آیا عفونت باعث بالا رفتن قند خون می‌شود؟

بله، عفونت می‌تواند یکی از عوامل اصلی افزایش ناگهانی قند خون در بیماران دیابتی باشد. هنگامی که بدن با عفونت مقابله می‌کند، هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و گلوکاگون ترشح می‌شوند که باعث افزایش مقاومت به انسولین و در نتیجه، افزایش سطح قند خون می‌شوند.

دلایل افزایش قند خون در اثر عفونت

• افزایش التهاب: بدن برای مقابله با عفونت، واکنش التهابی ایجاد می‌کند که می‌تواند حساسیت سلول‌ها به انسولین را کاهش دهد.
• کاهش مصرف گلوکز توسط سلول‌ها: عفونت می‌تواند منجر به اختلال در مصرف گلوکز توسط سلول‌های بدن شود که سطح گلوکز در خون را بالا می‌برد.
• کم‌آبی بدن: تب و تعریق ناشی از عفونت ممکن است باعث کاهش مایعات بدن شود، که این موضوع می‌تواند میزان قند خون را افزایش دهد.

۲. چرا بیماران دیابتی بیشتر مستعد عفونت هستند؟

بیماران دیابتی به چند دلیل در معرض خطر بالای عفونت بعد از جراحی قرار دارند:

• ضعف سیستم ایمنی: سطح بالای قند خون باعث کاهش عملکرد سلول‌های ایمنی مانند گلبول‌های سفید شده و توانایی بدن را در مبارزه با عفونت کاهش می‌دهد.
• کندی در بهبود زخم: قند خون بالا، روند ترمیم زخم را کند می‌کند و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند.
• خشکی پوست و آسیب‌پذیری بیشتر: بیماران دیابتی معمولاً دچار خشکی پوست و کاهش گردش خون هستند که احتمال ایجاد زخم و ورود عفونت از طریق پوست را افزایش می‌دهد.
• افزایش قند خون محیطی برای رشد باکتری‌ها: باکتری‌ها و قارچ‌ها از گلوکز به‌عنوان منبع تغذیه استفاده می‌کنند، بنابراین سطح بالای قند خون محیط ایده‌آلی برای رشد این عوامل بیماری‌زا فراهم می‌کند.

۳. راه‌های پیشگیری از عفونت بعد از عمل جراحی در بیماران دیابتی

برای کاهش خطر عفونت پس از جراحی، بیماران دیابتی باید اقدامات پیشگیرانه‌ای انجام دهند:

کنترل دقیق قند خون قبل از جراحی

• سطح قند خون باید در محدوده 90 تا 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر نگه داشته شود تا احتمال عفونت کاهش یابد.
• بیمارانی که A1C بالای 8 درصد دارند، در معرض خطر بیشتری برای عفونت هستند و در صورت امکان، جراحی باید تا کنترل بهتر قند خون به تعویق بیفتد.

رعایت بهداشت زخم جراحی

• محل زخم باید تمیز و خشک نگه داشته شود.
• از دستکاری زخم و تماس با دست‌های آلوده خودداری شود.
• استفاده از پانسمان‌های مخصوص ضدعفونی‌کننده برای کاهش خطر عفونت توصیه می‌شود.

مصرف آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه

• پزشکان معمولاً برای بیماران دیابتی، قبل و بعد از جراحی آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کنند تا از بروز عفونت جلوگیری شود.
• دوره مصرف آنتی‌بیوتیک باید کامل شود تا از مقاومت دارویی جلوگیری شود.

هیدراته ماندن و مصرف مایعات کافی

• مصرف آب و مایعات کافی می‌تواند از کم‌آبی بدن و تشدید افزایش قند خون ناشی از عفونت جلوگیری کند.
• در صورت تب یا تعریق زیاد، باید میزان مایعات دریافتی افزایش یابد.

بررسی منظم زخم‌های جراحی و پوست

• بیماران باید زخم‌های خود را هر روز بررسی کنند و در صورت مشاهده علائمی مانند قرمزی شدید، تورم، ترشح غیرطبیعی یا تب سریعاً به پزشک مراجعه کنند.
• در افرادی که دچار نوروپاتی دیابتی هستند، ممکن است درد زخم احساس نشود، بنابراین بررسی منظم زخم ضروری است.

۴. درمان افزایش قند خون ناشی از عفونت

اگر عفونت باعث افزایش قابل‌توجه قند خون شود، پزشک ممکن است اقدامات زیر را توصیه کند:

• تنظیم دوز انسولین یا داروهای دیابت برای کاهش سریع سطح قند خون
• مصرف داروهای ضدالتهابی و تب‌بر برای کاهش واکنش التهابی بدن
• تزریق سرم‌های بدون گلوکز برای جبران کم‌آبی ناشی از تب
• درمان عفونت با آنتی‌بیوتیک‌های مناسب در صورت لزوم
• بستری بیمار در موارد شدید که سطح قند خون کنترل نشود یا بیمار دچار عفونت گسترده باشد

۵. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

بیماران دیابتی پس از جراحی باید در صورت مشاهده علائم زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنند:

• تب بالا و مداوم (بیش از ۳۸.۵ درجه)
• ترشح چرکی یا زردرنگ از محل زخم
• قرمزی، تورم شدید یا احساس گرما در اطراف زخم
• افزایش شدید قند خون که با دارو یا انسولین کنترل نشود
• ضعف شدید، سرگیجه یا بی‌حالی غیرعادی

عفونت یکی از چالش‌های جدی بعد از جراحی در بیماران دیابتی است که می‌تواند کنترل قند خون را دشوار کند و باعث طولانی شدن روند بهبود شود. رعایت بهداشت، کنترل دقیق قند خون و مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده علائم مشکوک، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت این عارضه دارد.