آنچه از سوال شما متوجه شدم این است که موضوع درباره توهم، بدبینی و تغییر رفتارهای ناگهانی در یک فرد سالمند، به‌ویژه مادرتان که ۷۵ سال دارد است.
بررسی دلایل احتمالی توهم و بدبینی در سالمندان
توهم، بدبینی و تغییرات رفتاری ناگهانی در سالمندان می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که هم جسمی و هم روانی هستند. مهم‌ترین این دلایل شامل موارد زیر می‌شود:
- دمانس (زوال عقل)، به‌ویژه آلزایمر یا دمانس لوی‌بادی: این بیماری‌ها معمولاً با اختلال در حافظه، اختلالات رفتاری، توهم و بدبینی همراه هستند.
- سایر اختلالات روانی سالمندی مانند افسردگی شدید یا اختلال روان‌پریشی دیررس
- اختلالات متابولیک یا عفونت‌ها (مانند عفونت ادراری یا مشکلات تیروئید) که می‌توانند روی مغز تأثیر بگذارند و باعث تغییر رفتار شوند.
- مصرف داروهای خاص یا تداخل دارویی در سالمندان
- کم‌شنوایی یا کم‌بینایی شدید که گاهی می‌تواند باعث بدفهمی و توهم دیداری یا شنیداری شود.
بنابراین، اولین قدم مهم، ارزیابی پزشکی دقیق است، به‌ویژه توسط یک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک سالمندان.
نحوه برخورد با مادرتان
وقتی فردی دچار توهم یا بدبینی می‌شود، مواجهه‌ی نادرست می‌تواند حال او را بدتر کند. این نکات را برای ارتباط بهتر در نظر بگیرید:
- بحث یا مخالفت مستقیم نکنید: سعی نکنید او را متقاعد کنید که اشتباه می‌کند یا واقعیت چیز دیگری‌ست، چون این کار معمولاً نتیجه معکوس دارد و باعث خشم یا بی‌اعتمادی بیشتر می‌شود.
- احساس امنیت و آرامش به او بدهید: جملاتی مثل "می‌فهمم نگرانت کرده" یا "ما اینجاییم که کمکت کنیم" می‌تواند تأثیر مثبتی داشته باشد.
- سعی کنید دروغ نگویید اما واقعیت را طوری بازگو کنید که اضطراب‌زا نباشد.
- رعایت ثبات در برنامه‌های روزانه و محیط زندگی: افراد دچار اختلالات شناختی، در محیط‌های ناآشنا یا ناپایدار بیشتر دچار سردرگمی می‌شوند.
- کاهش محرک‌های محیطی استرس‌زا: صدای بلند، نور زیاد یا حضور افراد غریبه می‌تواند شرایط را بدتر کند.
آیا ممکن است به شما آسیب بزند؟
در برخی موارد، به‌ویژه اگر توهم‌ها محتوای تهدیدآمیز یا سوءظن شدید داشته باشند، احتمال رفتار پرخاشگرانه وجود دارد. در این شرایط:
- شما نباید تنها با او باشید اگر احساس خطر می‌کنید.
- اشیای خطرناک را دور از دسترس او نگه دارید.
- در صورت پرخاشگری شدید یا خطر جانی، فوراً با اورژانس یا روانپزشک تماس بگیرید.
آیا این بیماری ارثی است؟
برخی از بیماری‌هایی که با توهم و بدبینی در سالمندان همراه هستند، می‌توانند زمینه ژنتیکی داشته باشند، اما این به معنای حتمی بودن انتقال نیست. مواردی مثل:
- آلزایمر: در برخی خانواده‌ها احتمال بیشتری دارد، به‌ویژه اگر شروع آن قبل از ۶۵ سالگی بوده باشد.
- دمانس لوی‌بادی یا بیماری پارکینسون با توهم: هم ممکن است زمینه ارثی داشته باشد.
- اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی دیررس یا اختلال دو قطبی هم می‌توانند در برخی خانواده‌ها شایع‌تر باشند، اما الزاماً ارثی نیستند.
عواملی مانند سبک زندگی، سطح تحصیلات، فعالیت‌های شناختی، تغذیه و بیماری‌های زمینه‌ای نیز در بروز این مشکلات نقش دارند.
اگر سابقه‌ی خانوادگی قوی دارید یا نگران هستید، می‌توانید با روانپزشک یا متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید و در صورت نیاز، بررسی‌های ژنتیکی یا شناختی انجام دهید.
توصیه‌های کاربردی
- هرچه زودتر او را برای ارزیابی تخصصی نزد پزشک ببرید؛ تشخیص سریع می‌تواند جلوی پیشرفت بیماری را بگیرد.
- از گروه‌های حمایتی خانواده‌های افراد مبتلا به دمانس یا بیماری‌های مشابه کمک بگیرید.
- یک دفترچه یادداشت روزانه برای ثبت علائم، رفتارها، داروها و پاسخ‌ها تهیه کنید تا اطلاعات دقیق‌تری به پزشک بدهید.
- اگر پرستار دارید، آموزش‌های لازم را به او بدهید تا بدرفتاری یا محرک‌های اضافی ایجاد نکند.
جمع‌بندی
توهم و بدبینی ناگهانی در سالمندان معمولاً نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای قابل بررسی است و نباید آن را به‌سادگی به پیری یا خُلق‌تنگی نسبت داد. با برخورد آرام، دریافت کمک تخصصی و مراقبت ساختارمند، می‌توان وضعیت را کنترل یا حتی تا حدی بهبود داد. موضوع ارثی بودن آن هم نیاز به بررسی موردی دارد و به معنای حتمی بودن ابتلا در فرزندان نیست.
