جراحی تراش استخوان چانه و فک که به آن منتوپلاستی (Mentoplasty) یا ژنیوپلاستی (Genioplasty) کاهش‌دهنده نیز گفته می‌شود، یکی از روش‌های زیبایی و اصلاحی است که برای کاهش اندازه و تغییر شکل چانه و فک استفاده می‌شود. این جراحی معمولاً برای متعادل کردن تناسب صورت و بهبود ظاهر افرادی انجام می‌شود که دارای چانه‌ای بزرگ، بیرون‌زده یا نامتقارن هستند.
جراحی کاهش چانه می‌تواند با استفاده از دو روش اصلی انجام شود:
-
روش تراش استخوان (Bone Contouring or Shaving):
- در این روش، جراح استخوان چانه را به دقت تراش می‌دهد تا اندازه و فرم آن را اصلاح کند. این تکنیک بیشتر برای مواردی که چانه تنها کمی بزرگ است یا فقط نیاز به اصلاح سطحی دارد، استفاده می‌شود.
-
روش استئوتومی (Osteotomy or Sliding Genioplasty):
- در این روش، بخشی از استخوان چانه بریده و به موقعیت جدید منتقل می‌شود. سپس استخوان در جای جدید با پیچ و صفحات فلزی تثبیت می‌گردد. این تکنیک برای اصلاحات گسترده‌تر و تغییرات ساختاری قابل‌توجه در چانه و فک به کار می‌رود.
1. آماده‌سازی و بیهوشی
- جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود تا بیمار دردی احساس نکند.
- در برخی موارد، ممکن است از بی‌حسی موضعی همراه با آرام‌بخش استفاده شود.
- جراح قبل از عمل، اندازه و شکل ایده‌آل چانه را بر اساس ساختار صورت بیمار طراحی می‌کند.
2. ایجاد برش جراحی
- در بیشتر موارد، برش جراحی در داخل دهان (داخل لب پایین) ایجاد می‌شود تا جای زخم روی پوست خارجی قابل مشاهده نباشد.
- در برخی موارد، ممکن است برشی کوچک زیر چانه ایجاد شود.
3. اصلاح استخوان چانه
- اگر روش تراش استخوان انجام شود، جراح با استفاده از ابزار دقیق بخشی از استخوان را برداشته یا سطح آن را اصلاح می‌کند.
- در روش استئوتومی، بخشی از استخوان بریده و به جایگاه جدید منتقل می‌شود و سپس با پیچ و صفحات فلزی تثبیت می‌شود.
4. بستن زخم و پانسمان
- برش‌ها با بخیه‌های قابل جذب بسته می‌شوند.
- چانه با یک باند فشاری پوشانده می‌شود تا تورم کنترل شود.
نتایج جراحی کاهش چانه و فک معمولاً دائمی است، زیرا تغییرات ایجادشده در ساختار استخوانی چانه ماندگار هستند. پس از بهبودی کامل، چانه به حالت جدید خود تطبیق پیدا می‌کند و فرم آن ثابت می‌ماند. با این حال، برخی عوامل مانند فرایند طبیعی پیری، تغییر وزن، و سبک زندگی ممکن است تا حدودی بر ظاهر کلی چانه و صورت تأثیر بگذارند.
جراحی کاهش چانه برای افرادی مناسب است که از اندازه، فرم یا جلوآمدگی چانه خود ناراضی هستند و تمایل دارند تناسب بهتری در ویژگی‌های صورت خود ایجاد کنند. این افراد باید دارای شرایط زیر باشند:
- چانه بیش‌ازحد بزرگ یا جلوآمده دارند که باعث عدم تناسب در چهره می‌شود.
- انتظار واقع‌بینانه‌ای از نتیجه جراحی دارند و هدفشان تنها بهبود زیبایی یا اصلاح عدم تقارن است.
- استخوان‌ها و بافت‌های صورت آن‌ها سالم است و از بیماری‌های جدی استخوانی رنج نمی‌برند.
- سلامت عمومی خوبی دارند و مبتلا به بیماری‌های مزمن که ممکن است روند بهبودی را تحت تأثیر قرار دهد، نیستند.
- سیگار نمی‌کشند یا مایل به ترک سیگار قبل و بعد از جراحی هستند، زیرا سیگار کشیدن روند ترمیم زخم را کند می‌کند.
این جراحی برای افراد زیر توصیه نمی‌شود:
- کسانی که دچار اختلالات انعقادی خون یا بیماری‌های مزمن استخوانی هستند.
- کسانی که از دیگر مشکلات فک مانند اختلالات مفصل فکی (TMJ) رنج می‌برند و نیاز به درمان‌های دیگر دارند.
- افراد با پوست بسیار شل یا افتادگی شدید در ناحیه چانه که ممکن است پس از جراحی نیاز به لیفت پوست نیز داشته باشند.
- بهبود تعادل چهره: این جراحی باعث می‌شود چانه و دیگر اجزای صورت هماهنگی بیشتری داشته باشند.
- افزایش اعتمادبه‌نفس: بسیاری از بیماران پس از جراحی احساس بهتری نسبت به ظاهر خود دارند.
- نتایج دائمی: برخلاف برخی روش‌های موقت مانند تزریق فیلر، این جراحی تغییرات ماندگاری ایجاد می‌کند.
- برش‌های نامرئی: در اکثر موارد، برش‌ها در داخل دهان انجام می‌شوند و جای زخم بیرونی ندارند.
- تورم و کبودی موقت: پس از جراحی، مقداری تورم و کبودی در ناحیه چانه ایجاد می‌شود که معمولاً طی چند هفته برطرف می‌شود.
- بی‌حسی موقت یا دائمی: به دلیل نزدیکی اعصاب صورت، برخی بیماران بی‌حسی جزئی یا تغییرات حسی را در لب پایین و چانه تجربه می‌کنند که معمولاً موقتی است.
- عفونت یا مشکلات ترمیم زخم: رعایت بهداشت دهان و دندان پس از جراحی ضروری است تا خطر عفونت کاهش یابد.
- عدم رضایت از نتیجه نهایی: در برخی موارد، بیمار ممکن است از تغییرات ایجادشده راضی نباشد و نیاز به اصلاحات بیشتری داشته باشد.
- احتمال نیاز به جراحی‌های تکمیلی: در صورتی که پوست چانه به‌خوبی با ساختار جدید سازگار نشود، ممکن است روش‌های تکمیلی مانند لیفت پوست نیاز باشد.
- این جراحی برای افراد بالای ۱۸ سال توصیه می‌شود، زیرا تا این سن رشد استخوان‌های فک و چانه کامل شده است و تغییرات نهایی در ساختار صورت تثبیت شده‌اند.
- بهترین سن برای جراحی بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی است، زیرا در این بازه زمانی پوست خاصیت ارتجاعی خوبی دارد و می‌تواند پس از تغییرات استخوانی، به‌درستی تطبیق پیدا کند.
- افراد بالای ۵۰ سال ممکن است به روش‌های مکمل مانند لیفت چانه نیاز داشته باشند، زیرا با افزایش سن، پوست خاصیت کشسانی خود را از دست می‌دهد و ممکن است پس از جراحی، افتادگی یا شلی پوست ایجاد شود.
- دوره بهبودی اولیه: معمولاً ۱ تا ۲ هفته طول می‌کشد. در این مدت تورم، کبودی و احساس درد طبیعی است و بیمار باید استراحت کافی داشته باشد.
- بازگشت به فعالیت‌های روزمره: بیشتر بیماران می‌توانند بعد از حدود ۲ هفته به کار و فعالیت‌های روزمره بازگردند، اما باید از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنند.
- رفع کامل تورم و مشاهده نتیجه نهایی: معمولاً ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد تا تورم کاملاً از بین برود و نتیجه نهایی جراحی مشخص شود.
هزینه جراحی تراش استخوان چانه و فک در ایران به عوامل متعددی بستگی دارد و ممکن است در مراکز مختلف و شهرهای گوناگون متفاوت باشد. به طور کلی، هزینه این جراحی در ایران ممکن است از 30,۰۰۰,۰۰۰ تا 7۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان یا بیشتر متغیر باشد. برخی از عوامل مؤثر بر هزینه شامل موارد زیر هستند:
- تجربه و مهارت جراح: جراحان پلاستیک و فک و صورت با تجربه معمولاً هزینه بیشتری دریافت می‌کنند، اما مهارت بالای آن‌ها ریسک عوارض را کاهش می‌دهد.
- مکان انجام جراحی: هزینه جراحی در بیمارستان‌های خصوصی و کلینیک‌های مجهز معمولاً بالاتر است.
- نوع تکنیک مورد استفاده: روش‌های مختلف جراحی ممکن است هزینه‌های متفاوتی داشته باشند.
- هزینه‌های بیمارستانی و بیهوشی: اگر جراحی در بیمارستان انجام شود، هزینه اتاق عمل و بیهوشی نیز به هزینه کلی افزوده می‌شود.
- مراقبت‌های پس از جراحی: هزینه‌های مربوط به داروهای مسکن، ضدعفونت، جلسات کنترل و در برخی موارد، روش‌های مکمل نیز به هزینه نهایی اضافه می‌شود.
برای داشتن روند بهبودی سریع‌تر و جلوگیری از عوارض جانبی، رعایت مراقبت‌های پس از جراحی ضروری است. در ادامه نکات مهمی که باید پس از عمل رعایت شود آورده شده است:
۱. کنترل تورم و کبودی
- استفاده از کمپرس یخ در ۴۸ ساعت اول پس از جراحی به کاهش تورم و کبودی کمک می‌کند.
- بالا نگه‌داشتن سر هنگام خواب (با استفاده از دو یا سه بالش) به کاهش تورم کمک می‌کند.
- تورم معمولاً طی ۲ تا ۴ هفته کاهش می‌یابد، اما ممکن است تا ۳ ماه طول بکشد تا کاملاً برطرف شود.
۲. رعایت رژیم غذایی مناسب
- در چند روز اول، رژیم غذایی نرم و مایع (مانند سوپ، آبمیوه طبیعی و اسموتی) توصیه می‌شود.
- از مصرف غذاهای سفت و جویدنی که می‌تواند به چانه فشار بیاورد، خودداری کنید.
- مصرف مایعات فراوان برای جلوگیری از کم‌آبی بدن ضروری است.
۳. بهداشت دهان و جلوگیری از عفونت
- از محلول‌های ضدعفونی‌کننده دهان (مانند سرم شستشو یا دهان‌شویه‌های مخصوص) برای جلوگیری از عفونت استفاده کنید.
- مسواک زدن باید با احتیاط انجام شود و بهتر است از مسواک نرم استفاده کنید تا به بخیه‌ها آسیب نرسد.
- عدم مصرف سیگار و الکل حداقل تا ۲ هفته پس از جراحی توصیه می‌شود، زیرا این موارد می‌توانند روند بهبودی را کند کنند.
۴. محدودیت در فعالیت‌های بدنی
- استراحت کافی در هفته اول بسیار مهم است.
- از فعالیت‌های سنگین و ورزش شدید به مدت ۴ تا ۶ هفته خودداری کنید.
- از خمیازه کشیدن شدید، خندیدن زیاد یا حرکات ناگهانی فک که ممکن است به محل جراحی فشار بیاورد، خودداری کنید.
۵. مصرف داروهای تجویز شده
- داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- در صورت افزایش درد، تورم غیرطبیعی یا علائم عفونت مانند تب و قرمزی محل جراحی، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
جراحی تراش استخوان چانه و فک تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود، بنابراین بیمار در حین جراحی هیچ دردی احساس نمی‌کند. پس از عمل، میزان درد متوسط تا خفیف است و با استفاده از داروهای مسکن تجویزشده توسط پزشک قابل کنترل خواهد بود.
- درد و ناراحتی اصلی معمولاً در چند روز اول پس از جراحی احساس می‌شود، اما به‌تدریج کاهش می‌یابد.
- بی‌حسی موقت در ناحیه چانه و لب پایین ممکن است تا چند هفته ادامه داشته باشد که معمولاً به‌مرور از بین می‌رود.
- برخی بیماران احساس فشار یا کشیدگی در ناحیه چانه دارند که طبیعی است و طی ۲ تا ۳ هفته برطرف می‌شود.
- هفته اول: در این مدت، تورم و کبودی به بیشترین میزان خود می‌رسد. بیمار باید استراحت کافی داشته باشد و از رژیم غذایی نرم پیروی کند.
- هفته دوم: تورم و کبودی شروع به کاهش می‌کند، بیشتر بیماران می‌توانند به کارهای سبک روزمره بازگردند.
- ماه اول: حدود ۸۰٪ از تورم از بین می‌رود و فرم جدید چانه بیشتر مشخص می‌شود.
- ۳ تا ۶ ماه پس از جراحی: تورم کاملاً برطرف شده و نتیجه نهایی مشخص می‌شود.
- این جراحی معمولاً یک بار انجام می‌شود و نیازی به جلسات مکرر ندارد.
- در برخی موارد، اگر بیمار از نتیجه اولیه رضایت نداشته باشد یا مشکلاتی مانند عدم تقارن ایجاد شود، ممکن است جراحی اصلاحی مورد نیاز باشد.
- بیمارانی که پس از جراحی دچار افتادگی پوست چانه می‌شوند، ممکن است به لیفت چانه یا درمان‌های تکمیلی مانند هایفوتراپی نیاز داشته باشند.
- جلسات فیزیوتراپی فک و صورت برای برخی افراد توصیه می‌شود تا عملکرد حرکتی فک به حالت طبیعی بازگردد.
آیا این جراحی تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرد؟
خیر، معمولاً به‌عنوان یک عمل زیبایی محسوب می‌شود و بیمه آن را پوشش نمی‌دهد. در مواردی که دلیل پزشکی مانند مشکلات عملکردی فک وجود داشته باشد، ممکن است بخشی از هزینه جبران شود.
چه عواملی بر هزینه جراحی تأثیر می‌گذارند؟
تجربه جراح، محل انجام جراحی، نوع تکنیک جراحی، بیهوشی عمومی یا موضعی، و هزینه‌های پس از عمل مانند دارو و جلسات ویزیت از عوامل تأثیرگذار هستند.
چه انتظاراتی از این جراحی می‌توان داشت؟
چانه و فک فرم متناسب‌تری پیدا می‌کنند. نتایج دائمی هستند. تورم و کبودی طبیعی است و طی چند ماه برطرف می‌شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی تکمیلی باشد.
آیا این روش ایمن و تأییدشده است؟
بله، این جراحی در صورت انجام توسط جراح متخصص ایمن است. بااین‌حال، مانند هر عمل دیگری ممکن است عوارضی مانند عفونت، خونریزی، یا بی‌حسی موقت ایجاد شود.
آیا نیاز به آزمایش‌های خاصی پیش از جراحی دارد؟
بله، معمولاً عکس‌برداری اشعه ایکس، آزمایش خون و بررسی انعقاد خون انجام می‌شود. در برخی موارد، مشاوره ارتودنسی یا فیزیوتراپی فک توصیه می‌شود.
آیا انجام این جراحی در دوران بارداری یا شیردهی امکان‌پذیر است؟
خیر، بیهوشی و داروهای پس از جراحی ممکن است بر سلامت جنین یا نوزاد تأثیر بگذارند. بهتر است جراحی به پس از دوران شیردهی موکول شود.
